Wiersz Do prostego człowieka autorstwa Juliana Tuwima, czołowego przedstawiciela Dwudziestolecia Międzywojennego, opublikowany został w 1929 roku na łamach dziennika „Robotnik”, wydawanego wówczas w Warszawie. Utwór ten jest jednym z najbardziej znanych polskich manifestów antywojennych. Tuwim, jako przedstawiciel grupy literackiej „Skamander”, niezwykle często podejmował w swoich dziełach tematy związane z sytuacją polityczną kraju. Poeci „Skamandra” propagowali wzorzec poety zaangażowanego w życie państwa, charakteryzującego się postawą aktywistyczną, która polegała na ciągłej działalności społecznej, ekonomicznej i gospodarczej.
Do prostego człowieka – analiza stylistyczna utworu
Wiersz napisany został tekstem ciągłym, nie posiada podziały na strofy – autor zastosował więc budowę stychiczną. Zbudowany jest czterdziestu wersów i napisany został dziewięciozgłoskowcem. Poeta zastosował w utworze rymy parzyste oraz krzyżowe.
Ze względu na typ liryki zastosowanej w wierszu, utwór podzielić możemy na dwie części. Pierwsza z nich należy do liryki pośredniej, opisowej. W drugiej części pojawia się apostrofa, czyli bezpośredni zwrot do adresata, mowa tutaj o liryce inwokacyjnej.
W tekście zastosowany został cały wachlarz środków stylistycznych. Oprócz licznych apostrof („O, przyjacielu nieuczony”, „„Twoja jest krew, a ich jest nafta!”), pojawiają się również liczne epitety – „kolorowym godłem”, „dzikich bab”, „tłuste szuje”, „czarny druk”. Zabieg ten dodaje plastyczności do opisu, którego dokonuje podmiot liryczny. Widoczną są również cechy charakterystyczne dla twórczości grupy „Skamander”, czyli zastosowanie kolokwializmów („byle drab, i byle szczeniak”, „bujda, granda zwykła”) oraz wulgaryzmów („tłuste szuje”, „rozścierwi się, rozchami”).
Dodatkową emocjonalność wypowiedzi zapewniają wykrzyknienia – „Rżnij karabinem w bruk ulicy! / Twoja jest krew, a ich jest nafta!”, „Broń na ramię!”. Emocjonalnego wydźwięku utworu dodają także anafory („O piędzi […] / O ojcach […] / O bohaterach”). Poeta zastosował również metafory – „Na alarm czarny druk uderzy”, „Że gdzieś im nafta z ziemi sikła / I obrodziła dolarami”. W utworze pojawiają się także wyliczenia („biskup, pastor, rabin”, „O piędzi, chwale i rubieży / O ojcach, dziadach i sztandarach, / O bohaterach i ofiarach”) i powtórzenia („I byle drab, i byle szczeniak”).
Do prostego człowieka – interpretacja utworu
Utwór Tuwima Do prostego człowieka skierowany jest, jak w tytule, do prostego pracownika, osoby często niewykształconej. Przestrzega aby nie dać się ponieść wszechobecnej propagandzie, tworzonej przez bogaczy. Wiersz jest niejako bezpośrednią krytyką wobec walk zbrojnych. W wojnie pomiot liryczny upatruje także możliwość ogromnych korzyści finansowych, jednak „prości ludzie”, którzy staną na pierwszej linii frontu mogą jedynie stracić zdrowie lub życie.
Tuwim został skrytykowany przez prawice, a powodem tego było rzekome nakłanianie między innymi do dezercji. Poeta jednak tłumacząc się nie odejmował bohaterstwa osobom walczącym za niepodległość kraju, wyrażając z tym swój podziw wobec ich bohaterskości i patriotyzmowi. Wiersz Do prostego człowieka wydany został w piśmie „Robotnik”. Co ciekawe redaktor tego czasopisma został pociągnięty do odpowiedzialności karnej, za zgodę na opublikowanie utworu Tuwima.
Poglądy pacyfistyczne
Wiersz wyraża wyraźne poglądy antywojenne. Poeta przekonuje do unikania rozwiązywania konfliktów, przy pomocy sił zbrojnych. Przemawiając do „prostego człowieka” autor przemawia do osób, które w przypadku wojny zmuszone zostaną do walki na froncie. Uzmysławia także, że istota wojny w dużej mierze ogranicza się jedynie do osiągnięcia korzyści majątkowych przez bogaczy, a sam konflikt spowodowany jest najczęściej rządzą pieniądza – „Wiedz, że to bujda, granda zwykła, / Gdy ci wołają: „Broń na ramię!”, / Że im gdzieś nafta z ziemi sikła / I obrodziła dolarami; / Że coś im w bankach nie sztymuje, / Że gdzieś zwęszyli kasy pełne / Lub upatrzyły tłuste szuje / Cło jakieś grubsze na bawełnę”.
Poeta zaangażowany w życie polityczne kraju
Julian Tuwim jako przedstawiciel grupy literackiej „Skamander” często odnosił się w swoich utworach do sytuacji politycznej w kraju. Dla Skamandrytów wzorem poety, był poeta aktywnie zaangażowany w sprawy polityczne narodu, a także sytuacje ekonomiczną i gospodarczą. Artysta poeta powinien być aktywistą, co stanowiło niezwykły kontrast z rolą poety w epoce Młodej Polski, gdzie poeta oddawał się bardziej prądom filozoficznym, nawiązując w tym do założeń epoki romantyzmu. Dla grupy „Skamander” niezwykle istotne było, by poezja pozostawała w ciągłym kontakcie z polityką.
Julian Tuwim w wierszu Do prostego człowieka przemawia przeciwko konfliktom zbrojnym. Kierując swoje słowa do ludzi, którzy w przypadku zagrożenia staną na froncie, stara się zaszczepić w nich pomysł buntu przeciwko władzy, stawiającej wyżej wartość pieniądza, niż ogólne dobro społeczeństwa. Przestrzega przed wszechobecną propagandą, wierząc że świadomość „prostych ludzi” zapewni utrzymanie pokoju na świecie.