Klasycyzm jest prądem literackim, który rozwijał się zwłaszcza w Oświeceniu. Klasycyzm nawiązuje do kultury antycznej. Artyści klasycystyczni dbali o ład i harmonię dzieł, a także o to, by łączyć w nich prawdę i piękno.
Charakterystyka klasycyzmu
Klasycyzm to prąd literacki, który kojarzyć trzeba przede wszystkim z Oświeceniem, choć występował on także w innych epokach. Klasycyzm stanowi nawiązanie do kultury antycznej. Dla tego nurtu ważna była dbałość o harmonię, a także reguły naśladowania rzeczywistości (mimesis). Klasycyści starali się łączyć piękno i prawdę.
Klasycyzm inspirował się dziełem „Poetyka” starożytnego greckiego filozofa, Arystotelesa. Autor zawarł tam podstawowe wytyczne dotyczące poezji. W klasycyzmie nacisk kładziono na prostotę. Forma dzieła literackiego nie mogła być zbyt wymyślna, przesadzona. Chodziło przede wszystkim o ład i harmonię. Bardzo istotną była tu też jasność języka. W klasycyzmie obowiązywała zasada decorum, oznaczająca, że styl wypowiedzi ma być dostosowany do jej tematu.
Literatura klasycyzmu często była literaturą dydaktyczną, mającą nauczać i pouczać. W epoce Oświecenia żywiono przeświadczenie, że literatura ma wielki wpływ na zmianę społeczeństwa. W literaturze klasycyzmu bardziej niż do uczuć i emocji, odwoływano się do rozumu.
Klasycyzm nawiązywał zatem do racjonalizmu. Racjonalizm to stanowisko filozoficzne, które w wiekach XVII i XVIII rozwijało się m.in. we Francji i Niemczech. Ten prąd myślowy odrzucał wiedzę zmysłową – uznawał tylko rozum. Typowym przedstawicielem racjonalizmu był Kartezjusz. Poszukiwał on wiedzy pewnej, odrzucając przy tym świadectwo zmysłów. Jest on autorem słynnego stwierdzenia „Cogito ergo sum” („Myślę, więc jestem”).
W klasycyzmie popularne były takie gatunki, jak bajki, poematy dydaktyczne, satyry, komedie, tragedie czy eposy.
W literaturze polskiej należy wyróżnić dwa okresy klasycystyczne: klasycyzm stanisławowski i postanisławowski.
Klasycyzm w literaturze
Molier
Jean-Baptiste Poquelin (1622-1673) znany jest pod pseudonimem Molière (Molier). To francuski komediopisarz, poeta oraz aktor.
Jednym z najbardziej znanych jego dzieł jest „Skąpiec”. Opowiada on o Harpagonie, zamożnym paryskim mieszczaninie. Mieszczanin ów znany jest ze swojego niewyobrażalnego skąpstwa. Ma dwójkę dzieci, z którymi nie ma dobrej relacji. Sztuka przedstawia różne perypetie miłosne bohaterów. Na pierwszym planie jest jednak skąpstwo głównego bohatera. Harpagonowi ginie szkatułka z pieniędzmi – ten rzecz jasna jest zrozpaczony. Rozpoczyna się śledztwo. Sztuka kończy się dość przygnębiająco – główny bohater pragnie tylko przytulić swoją szkatułkę. W dramacie ukazane jest studium owładniętego rządzą posiadania bohatera, który w gruncie rzeczy pozostaje bardzo samotny.
Inną ważnym utworem Moliera jest „Świętoszek”. Tartuffe to zaufana osoba Orgona, która ma wpływ na wiele jego decyzji. Domownicy widzą obłudę tytułowego Świętoszka. Damis próbuje uświadomić ojca, kim tak naprawdę jest Świętoszek, jednak kończy się to tym, że Orgon wyrzuca syna z domu. Jednak koniec końców Orgon przekonuje się o prawdziwej naturze Tartuffe. Sztuka, mimo występujących w niej licznych fabularnych komplikacji, kończy się dobrze: Świętoszek zostaje aresztowany.
Krasicki
Ignacy Błażej Franciszek Krasicki (1735-1801) to polski pisarz i duchowny katolicki.
Krasicki stworzył poemat heroikomiczny „Monachomachia, czyli wojna mnichów”. Za sprawą bogini kłótni rozpala się konflikt między zakonem karmelitów a dominikanów. Dochodzi w końcu do regularnej wojny na szklanki, puchary, talerze i kropidła. Pokój udaje się zaprowadzić poprzez wyjęcie cudownego pucharu, przedstawiającego cztery pory roku. Wszyscy wpadają w zachwyt nad nim. Po bitwie następuje wspólne picie trunków. „Monachomachia” jest więc utrzymaną w zabawnym tonie krytyką stanu duchownego (do którego, warto pamiętać, przynależy sam autor).
Krasicki jest także autorem krótkich bajek. Mówią one często o tym, że w złym świecie trzeba funkcjonować na pewnych jego zasadach i nie być zbyt naiwnym, bo wtedy świat to wykorzysta. Nie chodzi tu o to, by czynić zło, lecz o to, by umieć się obronić przed złem. Przykładami utworów z tego typu przesłaniem są „Jagnię i wilcy” czy „Wilk i owce”.
Podsumowanie
Utwory klasycystyczne utrzymane są w tonie harmonijnym. Ważne są tu takie zasady jak mimesis i decorum. Co istotne, klasycystyczne dramaty czy bajki niosą ze sobą wiele ważnych morałów.