“Kordian” to romantyczny dramat Juliusza Słowackiego, który po raz pierwszy anonimowo ukazał się w Paryżu w roku 1834, a napisany został przez poetę w Genewie. Tekst jest polemiką z “Dziadami” Adama Mickiewicza i zawartymi w nich tezami dotyczącymi mesjanizmu. Dzieło opowiada historię młodego chłopca – Kordiana, który przeżywa nieszczęśliwą miłość i rozpoczyna wędrówkę po Europie. W dramacie odnaleźć można wiele motywów literackich.
Motyw romantyka
Najbardziej widocznym motywem jest ten, który dotyczy bohatera romantycznego, którym jest Kordian. Postać ta łączy w sobie cechy bohatera werterycznego i bajronicznego. Bohater werteryczny cierpi, jest nieszczęśliwie zakochany i bardzo wrażliwy – tak jak postać z powieści Goethego “Cierpienia młodego Wertera”. Kordian także po odrzuceniu przez kobietę podejmuje próbę samobójczą – jak Werter – ale jest ona nieudana. Z kolei bohatera bajronicznego cechuje bunt, indywidualizm i chęć zmiany świata. Jest tak bardzo zdeterminowany, że zaczyna to przypominać obłęd, rozsądek zagłuszają mu jego własne cele i ambicje. Bohater bajroniczny pochodzi z wierszy Byrona, angielskiego poety. Kordian wpisuje się więc w założenia tego, jaki powinien być bohater romantyczny, reprezentuje typ postaci właściwy swojej epoce. Jest wyjątkowo wrażliwym, indywidualistą, chce zmienić rzeczywistość, jego życie przepełnia romantyzm, fantazje i poezja.
Motyw podróży
Motyw podróży pojawia się w dramacie po próbie samobójczej Kordiana. Wyrusza on wówczas na wędrówkę po Europie – odwiedził Anglię, Włochy i Watykan. W każdym miejscu, które odwiedza, Kordian odbiera bolesną życiową lekcję na temat rzeczywistości, w jakiej żyje. Dowiaduje się o tym, jak ogromną moc mają pieniądze, do czego zdolni są ludzie, by je zdobyć, wreszcie próbuje w trakcie audiencji u papieża uzyskać jego wsparcie w sprawie niepodległości Polski. Papież jednak nie jest zainteresowany tą sprawą, nie opowiada się wyraźnie po stronie pokrzywdzonych. Uświadamia to Kordianowi, że Polacy nie mogą liczyć na nikogo oprócz siebie. W trakcie swojej podróży, pod wpływem takich wydarzeń, Kordian zmienia się i rozwija – jest to więc też podróż duchowa.
Motyw spisku
Ważny dla fabuły jest także motyw spisku, w którym bierze udział Kordian. Przedstawia się on jako Podchorąży, by dołączyć do grupy spiskowców, naradzających się w podziemiach katedry świętego Jana. Ich celem jest zamordowanie cara Mikołaja I. Kordian jest w mniejszości osób, które nie chcą mordować cara, który jest też królem Polski, co oznacza, że popełniona zostałaby zbrodnia królobójstwa. Podjęta jednak zostaje decyzja o zabójstwie, Kordian więc decyduje, że on tego dokona samodzielnie. Sceną tą Słowacki nawiązał do powstania listopadowego, do nieprzygotowania narodu, osłabienia społeczeństwa oraz braku wsparcia międzynarodowego dla Polski. Spisek ostatecznie nie udaje się – Kordian mdleje pod drzwiami sypialni cara.
Motyw poezji
Słowacki poświęcił też miejsce motywowi poezji – Kordian, jak wiele bohaterów romantycznych, jest nią żywo zainteresowany, zaprząta ona jego uwagę i myśli, widzi także świat przez jej pryzmat. Kordian pisze także wiersze dla swojej ukochanej, Laury. W pewnym momencie, w trakcie wizyty na klifach w Dover, bohater odczytuje stworzony przez Szekspira opis miejsca w którym aktualnie się znajduje. Okazuje się wówczas, że poezja przedstawia rzeczywistość piękniejszą niż jest naprawdę, co wzburza Kordiana i odsłania przed nim prawdę o jej prawdziwej naturze.
Motyw miłości
W utworze romantycznym nie mogło zabraknąć motywu miłości. Kordian jest nieszczęśliwie zakochany w starszej od siebie Laurze, pisze dla niej wiersze, niestety kobieta nie traktuje jego uczuć poważnie. W wyniku tego odrzucenia Kordian próbuje popełnić samobójstwo. Kordian przeżywa także inny zawód – we Włoszech wiąże się z Wiolettą, która jest z nim tylko dla pieniędzy. Gdy bohater okłamuje ją, że stracił majątek w trakcie gry w karty, kobieta chce go opuścić, wbrew wcześniejszym deklaracjom o gorącym uczuciu do niego. Kordian uczy się więc boleśnie o tym, że miłość nie zawsze jest piękna i czysta.
Motyw przemiany
Na kartach dramatu pojawia się także motyw przemiany wewnętrznej głównego bohatera. Kordiana czytelnicy poznają na początku jako młodego, niedojrzałego chłopaka, którego życie skupia się wokół refleksji filozoficznych, poezji i nieszczęśliwego uczucia. Po próbie samobójczej wyrusza on w podróż po Europie, w trakcie której jest świadkiem rzeczy, które zmieniają go jako człowieka. Kordian dojrzewa, staje się zgorzkniałym indywidualistą, który chce na swoich barkach ponieść poświęcenie, jakiego potrzebuje jego ojczyzna, by odzyskać wolność i niepodległość.
Motyw samotności
Bohater romantyczny to bohater samotny i tak właśnie czuje się Kordian. Członkowie jego rodziny już nie żyją, on sam zaś został odrzucony przez ukochaną, oszukany przez inną kobietę i podróżuje samotnie po Europie, by wreszcie zdecydować, że samodzielnie powinien przeprowadzić zamach stanu na życie rosyjskiego cara. Słowacki neguje jednak zasadność takiego poświęcenia jednostki, wskazuje, że nie jest ono skuteczne i w ten sposób prowadzi polemikę z “Dziadami” Mickiewicza.