Skąpiec – motywy literackie

Autor: Marta Grandke

“Skąpiec” to jedna z najbardziej znanych komedii francuskiego pisarza Moliera. Po raz pierwszy została wystawiona we wrześniu w roku 1668. W rolę głównego bohatera – Harpagona – wcielił się wówczas sam autor. Komedia opowiada o losach Harpagona – wyjątkowo zamożnego człowieka, który równocześnie charakteryzuje się ogromnym skąpstwem, przez które cierpi jego rodzina. Nie jest on nawet lubiany przez swoje własne dzieci, które odbierają go jako osobę nieprzyjemną i czują, że są dla ojca ciężarem i wolałby nie łożyć na ich utrzymanie. Jedyną namiętnością Harpagona są jego pieniądze. Molier w swojej sztuce zawarł liczne motywy literackie.

Motyw pieniądza 

Najważniejszym motywem oraz największą miłością głównego bohatera komedii są pieniądze. Harpagon ceni i dba tylko o swój majątek, nic innego się dla niego nie liczy. Nawet jego dzieci są dla niego tylko niepotrzebnym obciążeniem finansowym i wyczekuje on dnia, w którym wyprowadzą się z jego domu. Pieniądze przejmują kontrolę nad życiem Harpagona, przesłaniają mu trzeźwy osąd sytuacji i zastępują mu wszystko to, co powinno być dla niego w życiu ważne. Pieniądze są więc siłą kierującą losami głównego bohatera, są także jego głównym celem w życiu – Harpagon istnieje tylko po to, by gromadzić majątek. Na dodatek zdobywa go w sposób sprzeczny z etyką, bohater zajmuje się bowiem lichwą, która uznawana jest powszechnie za niemoralną. Dla pieniędzy Harpagon jest gotów poświęcić nawet szczęście własnych dzieci i chce wydać córkę za mężczyznę, którego wybrał tylko dlatego, że potencjalny narzeczony nie wymaga od niego posagu. Jego syn z kolei poślubić ma zamożną wdowę. Prowadzi to do jego konfliktu z dziećmi. Harpagon powoli popada w obłęd, nieustannie myśli o swoich pieniądzach i niepokoi się o nie. Gdy znikają, Harpagon jest w stanie zrobić wszystko, by odzyskać swój ukochany skarb.

Motyw osamotnienia

Motyw osamotnienia łączy się z motywem pieniędzy. Harpagon zaślepiony pogonią za każdą monetą staje się osobą samotną. Nie czuje on więzi ze swoją rodziną, która także nie żywi wobec niego ciepłych uczuć. Najbliższe osoby, takie jak jego dzieci – Eliza i Kleant – chcą się jak najszybciej uwolnić od Harpagona, spokojne życie z nim jest bowiem niemożliwe. Harpagon zraził więc do siebie swoje otoczenie i nie czuje potrzeby naprawy tego. Może jedynie rozkazywać służbie i dzieciom, które marzą o ucieczce z domu ojca-skąpca. Samotność Harpagona widać zwłaszcza w momencie, w którym nie może się doczekać, aż będzie mógł przytulić swoją szkatułkę z pieniędzmi. 

Motyw rodziny

Motyw rodziny w “Skąpcu” ukazuje, jak bardzo nieprzyjemnym człowiekiem jest Harpagon. W jego domu panuje nieznośna atmosfera, dzieci nie przepadają za ojcem i chcą się od niego jak najszybciej uwolnić. Bohaterowi rodzinę zastępują bowiem jego pieniądze. Nie zważa on na szczęście swoich dzieci i tworzy dla nich plany ożenku, które zakładają jak największe oszczędności i przy równoczesnym wzbogaceniu się. Rodzinę Harpagona zniszczyła jego obsesja na punkcie majątku. Przeciwieństwem głównego bohatera jest Anzelm – ojciec Walerego i Marianny (którzy ostatecznie poślubiają Elizę i Kleanta, dzieci Harpagona), który przez wiele lat sądził, że utracił swoich bliskich. Gdy dowiaduje się, że jego dzieci żyją, jest szczęśliwy i robi wszystko, by one także były zadowolone. Anzelm jest więc prawdziwym ojcem, któremu leży na sercu dobro jego dzieci. 

Motyw buntu 

W komedii pojawia się także motyw buntu i dotyczy on dzieci Harpagona. Eliza i Kleant przeciwstawiają się ojcu, który planuje dla nich małżeństwa przynoszące korzyści materialne. Dzieci snują intrygi przeciwko ojcu, próbując samodzielnie wpływać na swoje losy. Eliza potajemnie wiąże się nawet z Walerym, ryzykując swoją reputacją dla niego, natomiast Kleant próbuje ośmieszyć swojego ojca w oczach dziewczyny, którą sam chce poślubić. Bunt jest dla dzieci Harpagona jedyną metodą, by ratować swoje życie spod zgubnego wpływu ojca owładniętego manią pieniędzy. Nie ma dla nich innego sposobu, by spełnić swoje cele i marzenia.

Motyw miłości

Motyw miłości jest kolejnym motywem, który przyświeca niektórym bohaterom komedii w trakcie ich działań. Kleant i Eliza kierują się miłością i chcą wziąć śluby ze względu na nią, nie zaś na pieniądze, jak wymaga od nich ojciec. Miłość popycha bohaterów do działania, sprawia, że zaczynają korzystać z podstępów, a wszystko to, by żyć zgodnie ze swoimi uczuciami, nie zaś wolą ojca. Harpagon z kolei jest bohaterem, który tej miłości nie rozumie i nie odczuwa w stosunku do ludzi, nawet jego własnych dzieci. Jedyną rzeczą, jaka wzbudza jego namiętność, są zgromadzone pieniądze.

Motyw kobiety 

Motyw kobiety przedstawiony jest na podstawie postaci Elizy – prowadzi ona uporządkowane, nudne życie, którego ramy otaczają konwenanse i zasady, jakim podlega panna z dobrego domu. Kiedy jednak Eliza poznaje Walerego, zaczyna się zmieniać – walczy o swój los i swoje szczęście, a dla miłości jest gotowa nawet narazić swoją reputację. Eliza jest więc bohaterką dynamiczną i ukazuje przemianę kobiety pod wpływem uczucia.

Dodaj komentarz